Ereñozarreko San Migel gaztelua eta nekropolia, X. mendea

Okako itsasadarraren bokaleko paraje bikaina ikusten dela, Santimamiñeko kobaren gainean, landa-eraikin bat dago. Eraikin hori, J.R. Iturrizaren arabera, Ereñoko parrokia zaharra izan zen 1660ra arte. Ermita X.-XI. mendekoa da eta Bizkaiko jaunen laborariek edo nekazariek eraiki zuten. Ermitaren barruan Erdi Aroko hilobi antropomorfo bat dago, eta albo batean mendi-aterpe erantsi bat. Baina Ereñozarreko muinoaren kokapen estrategikoak erlijio-funtzioa baino erabilera gehiago emateko aukera eman zuen, Alfontso XI.aren kronikan adierazten denaren arabera; izan ere, kronika horretan esaten denez, 1334. urtean, Bizkaiko jaun batzuk, Juan Nuñez de Lara jauna buru zutela, Ereñozarreko San Migel Gazteluan («Sant Miguel d´Erencho») babestu ziren hilabetez, Gaztelako erregeak egin zien jazarpenari kontra egiteko.

Leku hori, gainera, fantasiarako egokia denez, hainbat kondaira daude. Kondaira horietan adierazten da, besteak beste, San Gabriel arkanjelua hemen borrokatu zela demonioaren aurka eta teilatutik erortzen diren euri-urek azaleko gaixotasunak arintzen dituztela.

XIII. mendean, gazteluko patioa nekropoli gisa erabili zuten eta dorrearen hondakinen gainean eliza bat eraiki zuten. Eliza hori historiako hainbat unetan berreraiki zuten. Nekropolia XVI. mendera arte erabili zuten.